Karbondioksit (CO2)
Gönderim Zamanı: 24 Ocak 2013 18:03
Arkadaşlar kendi mesleğim gereği beni de ilgilendir bir konu olduğu için yeni CO2 tüpü alacaklara ve hali hazırda kullanan hobicilere faydalı olabilecek küçük bir makale hazırlamaya çalıştım.
Faydalanılan kaynaklar : Basınçlı kaplar yönetmeliğinden bölümler, Habaş'tan bir kaç cümle ve kendi arşivimde bulunan bilgiler.
Bu makale kaynak göstermek şartı ile başka yerlerde kullanılabilir.Amaç herkesin görüp öğrenmesi.
KARBONDİOKSİT
(CO2)
(CO2)
Boğucu Gazlar :
Normal şartlarda kimyasal olarak boğucu değildirler. Fakat ortamda çok yoğun bulunmaları durumun da havadaki oksijenin yerini alarak oksijenin daha az solunmasına sebep olduklarından, oksijen yetersizliği sebebi ile boğulmalara sebep olabilirler. Bazıları, özellikle petrol türevi olanlar hafif narkotiktir. Havada bulunan karbondioksit 330 ile 500 ppm arasında değişmektedir. Araç egzozlarında ise %13 oranında bulunur. Dolayısıyla iç ortamda CO2’in olmaması mümkün değildir. İnsanlar nefes alıp vermeleri ile iç ortama CO2 verirler. Normal bir iş ile uğraşan bir insan saate 20 litre (0.02 m3) CO2 üretir. Bu yüzden iç ortamda havalandırma yapılmazsa insan sayısı arttıkça, karbondioksit derişimi artar.
Karbondioksit, metan, etan, propan, hidrojen vb. yaygın olarak kullanılan basit boğuculardır.
Karbondioksit;
Karbondioksit, kovalent bağlı bir karbon ve iki oksijen atomundan oluşan moleküle sahip, normal koşullarda gaz halinde bulunan bileşiğin adıdır. Renksiz, kokusuz gazdır. Molekül ağırlığı 44,009 g/mol'dür. MAK değeri 5000 ppm. Havadan ağır (1,528) ve kaynama noktası – 78.8 °C’dir. Yer
atmosferinde hacimce yaklaşık olarak 3/10 000 oranında bulunan bu gaz karbon içeren maddelerin yanmasıyla, mayalanmasıyla ve hayvanların solunumuyla açığa çıkar. Karbondioksit bitkiler tarafından fotosentez tarafından kullanılarak karbonhidratlara dönüştürülür.
atmosferinde hacimce yaklaşık olarak 3/10 000 oranında bulunan bu gaz karbon içeren maddelerin yanmasıyla, mayalanmasıyla ve hayvanların solunumuyla açığa çıkar. Karbondioksit bitkiler tarafından fotosentez tarafından kullanılarak karbonhidratlara dönüştürülür.
(MAK) değeri : Müsaade edilen Azami Konsantrasyon.(Anlık bile olsa aşılmayacak değer)
Atmosferdeki karbondioksit gazı güneşten gelen ışınımların bir bölümünün uzaya geri dönmesini önleyerek yeryüzündeki yaşamın sürmesinde rol oynar. Karbondioksit 31 °C’de 75 kg/cm2 ya
da – 23 °C ile – 12 °C arasında 16-24 kg/cm² basınçla sıkıştırıldığında sıvılaşır. Karbondioksit soğutucularda, yangın söndürücülerde, can yelekleri ve botların şişirilmesinde, kömürün parçalanmasın da, kauçuk ve plastiklerin köpüklendirilmesinde, seralardaki bitkilerin büyümelerinin hızlandırılmasında ve karbonatlı içeceklerde kullanılır.
Karbondioksit, magnezyum dışında pek çok maddenin yanmasını engeller.
da – 23 °C ile – 12 °C arasında 16-24 kg/cm² basınçla sıkıştırıldığında sıvılaşır. Karbondioksit soğutucularda, yangın söndürücülerde, can yelekleri ve botların şişirilmesinde, kömürün parçalanmasın da, kauçuk ve plastiklerin köpüklendirilmesinde, seralardaki bitkilerin büyümelerinin hızlandırılmasında ve karbonatlı içeceklerde kullanılır.
Karbondioksit, magnezyum dışında pek çok maddenin yanmasını engeller.
Solunumdaki yeri açısından hayati önem arz eder. Oksijen akciğerlere üst hava yollarını geçerek gelir ve alveolde hemoglobin ile taşınarak alveole getirilmiş olan karbondioksit ile yer değiştirir. Daha sonra
karbondioksit oksijenin takip ettiği yolla dışarıya verilir. Bitkiler gündüz CO2 alır, O2 verirler. Gece ise O2 alır, CO2 verirler.
karbondioksit oksijenin takip ettiği yolla dışarıya verilir. Bitkiler gündüz CO2 alır, O2 verirler. Gece ise O2 alır, CO2 verirler.
Karbondioksit her yangın olayında görülen yanma ürünü bir gazdır. Serbest gaz halinde volkanik bölgelerden çıkan gazlarda, suda çözünmüş olarak ise maden suyunda bulunur. Daha çok atık baca gazlarının saflaştırılmasından veya yeraltındaki gazlardan yada Laboratuvar ortamında, kızdırılmış kok kömürü üzerinden hava geçirilerek elde edilir.
CO2 kanda belli seviyelerde bulunur ve vücudumuzun tampon sistemlerinden birini meydana getirir. Kanda artması halinde asidoz, azalması halinde ise alkaloz meydana gelir. Bu durumlar dolaylı olarak hidrojen iyonu konsantrasyonunu etkilemesi ile meydana getirir. Atardamar kanında, CO2 basıncı 120 mm Hg'ye varırsa; baş ağrısı, adale seğirmeleri, oryantasyon bozukluğu, bir şuur bulanıklığı (halisinasyon), konfüzyon, hatta koma görülebilir.
CO2 kanda belli seviyelerde bulunur ve vücudumuzun tampon sistemlerinden birini meydana getirir. Kanda artması halinde asidoz, azalması halinde ise alkaloz meydana gelir. Bu durumlar dolaylı olarak hidrojen iyonu konsantrasyonunu etkilemesi ile meydana getirir. Atardamar kanında, CO2 basıncı 120 mm Hg'ye varırsa; baş ağrısı, adale seğirmeleri, oryantasyon bozukluğu, bir şuur bulanıklığı (halisinasyon), konfüzyon, hatta koma görülebilir.
Vücuda etkisi; Karbondioksit miktarının artması solunum hızını artırır.
% 1-3 yoğunluğunda orta sürelerde tehlikesizdir,
% 3-6 yoğunluğunda baş ağrıları başlar,
% 6-10 yoğunluğunda baş dönmesi, görme bozuklukları, şuursuzluk başlar,
% 10'dan fazla yoğunlukta narkotik etki görülür. Boğucu etki CO2
çokluğundan ziyade O2 azlığındadır.
çokluğundan ziyade O2 azlığındadır.
Etkilenme olduğu takdirde hasta açık havaya çıkarılır, oksijen verilir,
suni solunum yaptırılır.
suni solunum yaptırılır.
Karbondioksit 1700 °C üzerinde ısıtılırsa karbonmonoksit ve oksijene ayrışır.Nem varsa karbonik asit oluşur.
Karbonik asit :
Karbondioksitin su ile reaksiyonu sonucu meydana gelen zayıf bir asittir: Formülü (CO2 + H2O → H2CO3). Suda çözündüğünde H+/H3O+ ve HCO3-(bikarbonat) iyonlarına ayrılır. Gazoz ve soda içerisinde bulunur. Karbonik asit basınç altında şişelere konur, bir kısmı çözünür, bir kısmı ise sıvının üzerinde kalır. Ayrıca, yağmur suyu da zayıf karbonik asit çözeltisidir. Kapak açılınca kaynama sesi vererek dışarı
çıkar.
çıkar.
Basınçlı kaplar
Basınçlı kap : İç basıncı 0.5 bardan büyük olan kap ve ekipmanlara denir.
Basınçlı ekipman : Her türlü basınçlı kap ile bunlar ile bağlantılı boru donanımı, emniyet donanımları ve basınçlı aksesuarlar anlamına gelmektedir. Eğer; varsa basınçlı ekipman üzerindeki flanş, nozul, kaplin, destekler, kaldırma mapası vb. basınçlı kısımlara bağlı elemanlar da buna tanıma dahildir.
Emniyet aksesuarları : Basınçlı kabın emniyetle işletilmesini sağlamak için gerekli olan cihazlardır. Basınç düşürme cihazları İzin verilen limit aşıldığında devreye girerek basıncı tamamen veya limit içinde kalacak şekilde düşüren cihazlardır.
* Emniyet valfleri,
* Patlama diski,
* Bel verme çubukları,
* Kontrollü basınç düşürme sistemleri, gibi
Otomatik sistemler:
Ayarlanan limit aşıldığında devreye girerek hata düzeltme imkanlarını faaliyete geçiren, tesisi kısmen veya tamamen kapatan yada durduran sistemlerdir.
* Basınç ve sıcaklık şalterleri,
* Akışkan seviye swiçleri
* Emniyetle ilgili her türlü ölçme kontrol ve düzenleme cihazları.
BASINÇLI KAPLARDA TEST TEKNİKLERİ
I. Zorlayıcı testler (deformatif) : Basınçlı kap üzerinde bulunan her noktanın belirli bir kuvvetle zorlanmasıdır.
II. Zorlayıcı olmayan testler (non deformatif): Basınçlı kabın hassas yerlerinin özel yöntemlerle incelenmesidir.
I. Zorlayıcı Test Teknikleri (deformatif) :
a) Hidrolik test : Basınçlı kabın tamamı veya bir kısmının uygun şartlarda bir sıvı ile doldurulup
basınçlandırılması, izlenmesi ve boşaltılarak sonuçlarının irdelenmesi tekniğidir.
basınçlandırılması, izlenmesi ve boşaltılarak sonuçlarının irdelenmesi tekniğidir.
b) Pnömatik test : Basınçlı kabın tamamı veya bir kısmının uygun şartlarda bir gaz ile doldurulup sıkıştırılması, izlenmesi ve boşaltılarak sonuçlarının irdelenmesi tekniğidir.
II. Zorlayıcı olmayan test teknikleri (non deformatif) : Basınçlı kaba zorlayıcı test tekniklerinin uygulanmasında sakınca görülmesi halinde uygulanırlar.
1. Gözle muayine testi : Malzeme üzerindeki süreksizlik muayenesinin gözle yapılması işlemidir.
Not : Zorlayıcı testlerden sonra bu test tekrar uygulanmalıdır.
2. Sıvı sızdırma testi : Özel hazırlanmış bir sıvının muayene yüzeyine sürülmesi ve siyah (uv) ışını altında yüzeyin incelenmesi tekniğidir.
3. Manyetik partikül testi : Islak flor ışığı testi :Bu metod süreksizliklerin manyetik kuvvet çizgilerini bozması esası üzerine kurulmuştur.
Uygulanması:
1. Kabaca yüzey temizliği yapılır.
2. Problarla manyetik alan oluşturulur.
3. Alana manyetik tozlar dökülür.
4. Manyetik akı çizgilerinde sapmalar gözlenir.
5. Manyetik alanın yönü değiştirilerek test tekrarlanır.
Not :
1. Bu test yalnızca manyetik malzemelere uygulanabilir.
2. Köşelerde ve kaynak yerlerinde yanıltıcı netice verebilir.
4. Radyografi testi :Bu metot; x ışınlarının, malzemede ki süreksizlik durumunda film negatifleri üzerinde daha koyu alanlar oluşturması tekniğine dayanılarak geliştirilmiştir.
Uygulanması:
1. Test yapılacak alanda gerekli radyasyon güvenlik önlemleri alınmalıdır.
2. Uygulama uzman elemanlarca yapılmalıdır.
3. Kalınlık değişim yerlerinde olan süreksizliklerde tesbit zorluğu vardır.
4. Süreksizlik derinliğinin belirlenmesi güçtür.
5. Sıkıca kapalı süreksizliklerin belirlenmesi uzmanlık gerektirir.
5. Ultrasonik test :Malzeme üzerine yönlendirilen (ultrasonik) ses dalgalarının, malzemedeki süreksizliklerden farklı yansıması temeli üzerine kurulmuştur. Üç parçadan oluşur;
1. Elektronik sinyal üreteci
2. Sinyalleri mekanik titreşimlere dönüştürme sistemi
3. Geri dönüş sinyallerini algılayıp geliştiren ve görüntüleyen sistem
Not : 1. Bu test yalnızca manyetik malzemelere uygulanabilir.
2. Köşelerde ve kaynak yerlerinde yanıltıcı netice verebilir.
Basınçlı Kaplar ilgili genel tedbirler :
1- CO² ile dolu olan basınçlı kaplar 50 °C altında kullanılmalı ve muhafaza edilmelidir.Gaz halinde bulunan karbondioksit yüksek basınca dayanıklı çelik tüpler içerisinde sıkıştırılmış olarak muhafaza edilir. Yangın esnasında sıcaklık artışı ile basıncında artması tüpün şiddetle yırtılmasına neden olabilir. Tüpü soğutmak gerekiyorsa basınçlı kabın ventil kısmı hariç gövde kısmı su ile soğutulabilir.Su ile temas eden ventilde gaz birikimi olabilir ve buda patlamasına neden olabilir.
2- Ani gaz boşalması olması durumunda karbondioksitin yayıldığı bölge derhal boşaltılmalıdır ve gerekli havalandırma yapılmalıdır.
3- Nakil esnasında vanalarının kapalı olup olmadığı kontrol edilmelidir.Açık vana var ise derhal
kapatılmalıdır.Basınçlı kaplar nakil esnasında asla yan yatırılmamalıdır.Her daim dik vaziyette durmalıdır. Kesinlikle vana veya ventil kısmından tutulup taşınmamalıdır.
kapatılmalıdır.Basınçlı kaplar nakil esnasında asla yan yatırılmamalıdır.Her daim dik vaziyette durmalıdır. Kesinlikle vana veya ventil kısmından tutulup taşınmamalıdır.
4- Kullanım esnasında yanlış gaz kullanılmaması için etiketinde yazan gaz ismi kontrol edilmelidir.
5- Uygun basınç düşürücü ekipman kullanılmalı ve vana kısmı asla yağlanmamalıdır.
6- Kaçak kontrolü sabunlu su,kaçak tespit solüsyonu vb. ürünlerle yapılmalıdır.
7- Ocaksız buhar ve sıcak su kapları ile basınçlı hava depoları, gaz tüpleri ve depoları gibi basınçlı kaplar ve bunların bağlantıları, teçhizatı ve malzemesi tekniğe uygun olmalıdır.
8- Basınçlı kapların görünür yerlerine imalatçı firma tarafından;
a) Kap hacmi (litre)
b) İşletme basıncı (kilogram/santimetrekare),
c) Deneme basıncı (kilogram/santimetrekare),
d) Kontrol tarihi, bilgilerin yazılı olduğu bir plaka, konacaktır.
9- Basınçlı kapların kontrol ve deneyleri, ehliyeti Hükümet veya mahalli
idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafından, imalinin bitiminden sonra
ve monte edilip kullanılmaya başlanmadan önce, veya yapılan değişiklik ve büyük onarımlardan sonra, en az üç ay kullanılmayıp yeniden servise girmeleri halinde ise tekrar kullanmaya başlanmadan önce ve herhalde periyodik olarak yılda bir yapılır. Kontrol ve deney sonuçları,düzenlenecek bir raporda belirtilir ve bu raporlar işyerlerinde saklanır.
idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafından, imalinin bitiminden sonra
ve monte edilip kullanılmaya başlanmadan önce, veya yapılan değişiklik ve büyük onarımlardan sonra, en az üç ay kullanılmayıp yeniden servise girmeleri halinde ise tekrar kullanmaya başlanmadan önce ve herhalde periyodik olarak yılda bir yapılır. Kontrol ve deney sonuçları,düzenlenecek bir raporda belirtilir ve bu raporlar işyerlerinde saklanır.
10- Basınçlı kapların hidrolik basınç deneyleri, en yüksek çalışma basıncının 1, 5 katı ile yapılacaktır. Kontrol ve deney sonucu kullanılması sakıncalı görülen, güvenlikle çalışmayı sağlayacak teçhizatı eksik olan ve bağlantı parçaları uygun bir şekilde bağlanmamış bulunan basınçlı kaplar, eksikleri tamamlanıncaya ve arızalar giderilinceye kadar kullanılmayacaktır.
11- Basınçlı kaplar üzerinde, emniyet supabı, boşaltma vanası, manometre ve termometre gibi kontrol cihazları bulunacaktır. Paralel çalışan basınçlı, kapların, giriş, çıkış, boşaltma ve blöf vanaları ayrı ayrı işaretlenmiş olacaktır. Emniyet supapları basınçlı kapların en çok kullanma basıncına göre ayarlanacak ve bu basıncın onda biri oranında bir basınç artışında açılacak özellikte olacaktır.
12- Basınçlı kaplarda bulunan emniyet supabı, basınçlı kaba doğrudan doğruya bağlı olacaktır.
13- Basınçlı su ve hava tankları ve depoları, bağlı bulunduğu kazanların veya tesisatın en yüksek çalışma basıncına dayanacak sağlamlıkta olacaktır.
Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir
Gönderim Zamanı: 13 Şubat 2013 19:16
Basınçlı tüplerin içerisindeki gaz çeşitlerine göre tüplerin olması gereken renk tablosu.Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir
Gönderim Zamanı: 18 Nisan 2013 16:35
Silindirik bölümün ve uçlarının gerçek et kalınlığı, çelik kaplarda 2mm'den, alüminyum ve alaşımlı kaplarda, 3mm'den az olmamalıdır.
Alüminyum veya alüminyum alaşımlı malzemelerden yapılmış basınçlı kaplar için azami çalışma sıcaklığı 100 santigrat derece olmalıdır.
Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir
Gönderim Zamanı: 24 Nisan 2013 20:52
Faydalı bir paylaşım.
Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir
Gönderim Zamanı: 26 Nisan 2013 20:10
[QUOTE=eskserkan]
Alüminyum veya alüminyum alaşımlı malzemelerden yapılmış basınçlı kaplar için azami çalışma sıcaklığı 100 santigrat dereceden fazla olmalıdır.
[/QUOTE]
Sanırım bu cümle şu şekilde olacaktı:
Alüminyum veya alüminyum alaşımlı malzemelerden yapılmış basınçlı kaplar için azami çalışma sıcaklığı 100 santigrat derece olmalıdır.
Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir
Gönderim Zamanı: 27 Nisan 2013 00:39
[QUOTE=bandirmali][QUOTE=eskserkan]
Alüminyum veya alüminyum alaşımlı malzemelerden yapılmış basınçlı kaplar için azami çalışma sıcaklığı 100 santigrat dereceden fazla olmalıdır.
[/QUOTE]
Sanırım bu cümle şu şekilde olacaktı:
Alüminyum veya alüminyum alaşımlı malzemelerden yapılmış basınçlı kaplar için azami çalışma sıcaklığı 100 santigrat derece olmalıdır.
[/QUOTE]
Evet yalnış yazmışım. Fark ettiğiniz için teşekkürler.
Silindirik bölümün ve uçlarının gerçek et kalınlığı, çelik kaplarda 2mm'den, alüminyum ve alaşımlı kaplarda, 3mm'den az olmamalıdır.
Alüminyum veya alüminyum alaşımlı malzemelerden yapılmış basınçlı kaplar için azami çalışma sıcaklığı 100 santigrat derece olmalıdır.
Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir
Gönderim Zamanı: 01 Mayıs 2013 15:58
Basincli gaz tuplerinin basinc testi yapildigina dair soguk damga imalattan 10 yil sonra her 5 yilda bir yapilmalidir.
Üye imzalarını sadece giriş yapan üyelerimiz görebilir
