TROPHEUS

Doğada en çok sıkıntı yaşadıkları canlılar petrochromis türleridir.Benzer beslenme alışkanlıkları nedeniyle kendilerinden büyük ve agresif olan petrochromisler tarafından bölgelerinde beslenmelerine izin verilmez.Ancak daha önce petrochromisler tarafından otlanılmış bölgelerde bulunabilirler.Yüzlerce bireylik tropheus türlerinin zaman zaman petrochromislerle beraber beslendiği gözlenmiştir.Petrochromislerin yoğun bulunduğu bölgelerde derinlerde yaşarlar.

Yosun kazıyıcı balıklar olduklarından çok sayıda dişe sahiptirler.Bağırsak sistemleri çok uzun olup mide olarak adlandırabileceğimiz bir organları yoktur.Doğada kayalardan kazıdıkları algler ile beslenirler.Bazı cinslerinin anal yüzgeçlerinde üreme noktaları vardır.Araştırmacılardan bazıları bu noktaların üreme esnasında dişi tarafından yumurta sanılarak takip edilmesi ve erkeğin dişinin ağzındaki yumurtaları daha rahat döllemesine yaradığını düşünmektedir.Tüm tropheuslar ağızda yavru büyütenler grubuna dahildir.Yaşadıkları bölgenin isimleriyle anılırlar(Duboisi, Bemba, İkola, İlangi…..).Tüm tropheuslar bölgecidir.Erkeklerin sahiplendiği bölgenin yarıçapı zaman zaman 2 metreden fazla olabilir.Arkadaşlarda genel bir agresiflik hakimdir.Erkekler arası kovalamacalar bitmediği gibi dişiler arası statü kavgaları ve coşkun ruhlu erkeklerin dişileri sürekli üremeye zorlaması gibi nedenlerden tropheus akvaryumlarında bir an olsun hareket eksik olmaz.Erkekler arası kovalamacaların alfa(baskın) erkeğin diğer erkekleri sürekli zinde tutma çabası olduğunu ve kendisinin ölümü halinde yerine geçecek erkeğin formda kalmasına yaradığına inanan araştırmacılar vardır.Tabii ki rekabet ve üreme önceliği de önemli bir yer teşkil etmektedir.

Tropheuslar hakkındaki genel bilgilerden sonra yaşadıkları Tanganyika gölü ve su değerleri hakkında bilgi verelim.Tanganyika gölü Afrika kıtasının ikinci en büyük gölüdür.Göl 676 km uzunluğu ile dünyanın en uzun tatlı su gölüdür.1463 metre ile de Baykal gölünden sonra dünyanın en derin 2. gölüdür.Genişliği 16-70 km arasındadır.1609 km kıyı şeridine sahiptir.Bu boyutları ile dünyanın 7. büyük gölüdür.Gölü çevreleyen ülkeler doğusunda Tanzanya batısında Kongo(Zaire) kuzeydoğusunda Burundi ve güneyinde Zambiya dır.10 milyon yıl önce oluşmuştur.Deniz seviyesinden 775 metre yukarıda bulunan gölü birçok nehir beslemekte ancak sadece birinden gölden dışarı su dökülmektedir.Gölde 198-213 metreye kadar oksijen bulunmaktadır.Suyun ısısı 26-27 derece arasındadır.Derinlerde yüzeye göre 2-3 derece azalma görülmektedir.Su altında kayalık bölgelerde görüş mesafesi 20 metre civarındadır.Nehirlerin döküldüğü bölgelerde bulanıklık nedeniyle net görüş elde edilememektedir.Suyun Ph ı 8.5 – 9.4 Kh 12-18 Gh 7-11 iletkenlik 600 ms dir.Bu yapısı ile yüksek oranda alkali ve kararlı yapıya sahiptir.

Tropheuslara geniş hacimli tanklarda bakılmalıdır.Hızlı hareket ettiklerinden geniş yüzme alanına ihtiyaç duyarlar.Koloni olarak bakılma zorunluluğu olduğundan geniş tanklar olmazsa olmazlardandır.Tropheus tanklarında taban alanının fazlalığı yükseklikten daha önemlidir.Bunun yanında tankta yosun oluşumunu sağlayıp balıkların dietlerine katkıda bulunmak istenirse yüksekliği az olan tanklar tercih edilmelidir.Boyu 100 cm ve su hacmi 300 lt nin altında olan tanklarda bakılması önerilmiyor.

İlk tropheus tankım 100-40-60(h) ölçülerinde idi.Kısa sürede yetersiz kaldığını gördüğümden 150-60-60 ölçülerinde bir tank yaptırdım.Tropheus tankı yaptırmayı düşünürseniz sump kullanmanızı öneririm.Sump akvaryumun altında bulunan filitre materyalleri, ısıtıcı, hava hortumu…gibi ekipmanları içerisinde barındıran küçük bir akvaryumdur.Bu sistem sayesinde su bol oksijen kazanacağı gibi filitre boruları ,ısıtıcı, hava hortumu gibi materyallerin tankta yaratacağı görüntü kirliliğinin önüne geçilmiş olur.Sump sayesinde su hacmi de artacağından su parametrelerindeki oynamalar daha yavaş olacaktır..Eğer çeşitli sebeblerden sump sistemi düşünmüyor ve dış filitre kullanacaksanız 1 saatte akvaryum hacminin en az 3 katını çevirebilecek filitre seçmek yerinde olur.Filitreden çıkan suyun,akvaryuma ulaşana kadar aldığı yaklaşık 1,5 metrelik mesafe nedeniyle yaşanacak debi kaybı da göz ardı edilmemelidir.Ben 540 lt lik tankımda 2 adet Tetratec 1200 dış filitre kullanıyorum.

Siporax gibi biyolojik filitrasyon maddeleri olabildiğince kullanılmalı ve filitre temizliği ihmal edilmemelidir.Su ısısı için 25-26 dereceler uygun olacaktır.Bunun için 500 litrelik bir tank için 2×200 watt ısıtıcı yetecektir.Oda sıcaklığının uygun olduğu ortamlarda 1×300 watt ısıtıcı da yetecektir.30 derece ve üstü tropheuslar için tehlikeli olduğundan özellikle yaz aylarında dikkatli olunmalıdır.Sump kullanılmıyorsa güçlü ve kaliteli-sessiz bir hava motoru edinmek gerekir.Taban malzemesi olarak suyun ph ını tamponlama özelliği olan ince mercan veya midye kırığı kullanılabilir.Tropheuslar taban malzemesini ağızlarına aldıklarından sivri ucu olmayan malzemeler seçilmelidir.Ayrıca kum ince taneli olmalıdır.Aksi halde aralarda birikebilecek yem artıkları su kalitesini yavaş yavaş bozacaktır.Ben tankımda ph tamponlama etkisi olmayan quartz kum kullanıp seachem tanganyika buffer adlı ürünle tamponlama olayını gerçekleştiriyorum.Birçok arkadaşımız delikli falez kayalarını önerse de çok fazla artık birikeceğinden ben elips şekilli deliksiz kayalardan kullanıyorum.Kayaları, kumu sermeden önce yerleştirdiğimden kaya altlarında oluşabilecek artık yığınlarını da minimize ettim.

Tropheus tanklarında kayalarla oluşturulacak hol ve mağaralar olmazsa olmazlar arasındadır.Ayrıca tankta birbiriyle bağlantısı olmayan birden fazla kaya grubu oluşturmak gerekir.Tek bir kaya grubunun oluşturulması halinde baskın erkek tüm kayalık bölgeyi sahiplenip tankta terör havası estirebilir.Tropheus tanklarında suyu yumuşatacağından kütük kullanılmamalıdır.

Bitki düşünüyorsanız sert yapraklı valisneria spiralis ve anubias türleri uygun olacaktır.Yumuşak yapraklı bitkileri balıklar menülerine ekleyebilirler.Uzun sürecek tatil dönemlerinde yumuşak yapraklı bitkilerde düşünülebilir.Özellikle anubias gerek sert yapısıyla gerekse az ışık isteyip bakımının kolay olması nedeniyle tercih edilebilir.Yüksek ph ta büyümeleri çok yavaşlasa da dayanıklı bitkilerdir.Sazlar ise yüksek ph değerlerine yavaş yavaş alıştırılıp balıklar için iyi bir saklanma bölgesi oluşturabilirler.Biranda yüksek ph la karşılaşan sazlarda sorunlar yaşamıştım.

Tropheus kolonisi bir kerede alınıp tanka eklenmelidir.Aksi halde sonradan eklenen balıkların koloniye kabulü zorlaşacak ve kabul edilene kadar fazlasıyla hırpalanacaktır.Yeni balık eklemenin zorunlu olduğu durumlarda ,ekleme işlemi akşam saatlerinde yapılıp mümkünse kaya dizaynı değiştirilmelidir.Işıkların birkaç gün açılmaması yeni eklenen balıktaki stresi azaltacaktır.Yeni kurulan tanklarda tropheus eklenirken 2 kere dikkatli ve sabırlı olmak gerekir.Sıfır akvaryumda yeterli bakteri kolonizasyonu oluşmadan bir anda topluca eklenecek tropheus kolonisi sisteme ağır gelecek ve kayıplar kaçınılmaz olacaktır.Bunun için yeni kurulan tanklarda tropheuslardan önce daha dayanıklı olan malawi gölü cichlidlerinden azar azar ekleyerek sayı arttırılmalı sistemin oturduğuna karar verildikten sonra misafir balıklar çıkarılıp tropheuslar bir kerede eklenebilir.Veya tank kurulduktan sonra uzun bir süre tanka balık eklemeyip sera nitrivec gibi bakteri kültürü eklenip suya az miktarda yem atarak amonyak oluşumunu takiben bakterilerin beslenme ve çoğalmasının sağlanmasından sonra tropheuslar eklenmelidir.Bu sıraya dikkat etmediğim 2 kurulumda da ,diğer noktalara dikkat etmeme rağmen kayıplar yaşadım.Bu bağlamda bu noktanın altını 2 kere çizmek isterim.

Tropheuslar otçul beslenen balıklar olduklarından diyetlerini ağırlıklı olarak bitkisel yemlerden oluşturmak gerekir.Akvaryumun yüksekliğini düşük tutup yosun oluşumunun sağlanması hem balıkların diyetlerine katkı sağlayacak hem de tatillerde aklınız balıklarda kalmayacaktır.Yaz aylarında balkonda güneş alan bir bölgede leğenin içinde elips biçimli düz yüzeyli taşları su içinde birkaç gün bekletmek yetecektir.Suya az miktar yem de eklenebilir.Tankta da arka camları temizlemeyerek bir süre sonra yosun tutmaları sağlanabilir.

Tropheusları imkanlar dahilinde az az fakat sık beslemek yerinde olur.Doğada yedikleri besinler hazmı kolay besinlerdir.Bu yüzden gün boyu beslenirler.Fakat bizlerin kullandığı yemler doğadaki yemler ile özdeş olmadığından bir kerede az yemleme yapmak daha iyi sonuçlar verecektir.

Tropheusları spirulina içeren bitkisel yemler ile beslemek sağlıklı kalmalarını sağlayacağı gibi kısa sürede üreme kondisyonu kazanmalarını sağlayacaktır.Balığın hayvansal protein oranı yüksek yemler ile beslenmesi , yemleme kaynaklı bloat riskini artıracaktır.Balığı gereğinden fazla beslemek (yemin tümünü yeselerde) ise su kalitesinin çabuk bozulmasının yanında balığın üreme tüplerinin yağlanmasına ,üreyememesine,aşırı agresifliğe,balık kayıplarına yol açacaktır.Balıkları yemlerken birkaç dakika izlemek gerekir.Yeme isteksiz veya yemi ağzına alıp tüküren balık olup olmadığı tespit edilmelidir.Bu belirtileri gösteren balıklar göz hapsine alınıp bir süre daha izlenmeli sonrasında devam eden rahatsızlıklarda vakit geçirmeden tedaviye geçilmelidir.Yem almayan balığın ağzında yumurta olup olmadığına dikkat etmek gerekir.

Arkadaşları tektip beslememek daha iyi sonuçlar verecektir.Menüleri mümkün olduğunca zengin oluşturulmalıdır.Benim balıklara verdiğim ve en çok sevdikleri yemler sırasıyla tropical spirulina-Sera spirulina tablet-Sera flora-Tetra phyll-Osi spirulina-Karides mix.Aslında kontrollü olarak dondurulmuş artemia da vermekteyim ancak bunu önermemekteyim.Tamamen bitkiselde olsa granül yem kullanmanızı kesinlikle önermem.

Bunun yanında pek çok balıkta olduğu gibi balıkları haftanın 1 günü aç bırakmak bağırsaklarının temizlenmesi açısından önerilmektedir.Tropheus beslemeye ilk başladığım dönemlerde balıkların isteklerine karşı koyamayıp bu öneriyi es geçmiştim.Şu sıralar bazı haftalar 2 gün, bazı haftalar 1 gün aç bırakıyorum.

Tropheuslarda cinsiyet ayrımı çok güçtür.Bazı ince farklar olmasına rağmen incelenmesi güç olduğundan değinmeye gerek görmüyorum.Alacağınız balıkları vaktiniz ölçüsünde yarım saat kadar izleyip erkek dişi ayrımını yapmaya çalışabilirsiniz.Akvaryumdaki balıklar akvaryumcudan izin alınıp yemlendikten sonra izlenmeye başlanır.Öncelikle tanktaki baskın erkeği almanızı öneririm.O kendini hemen belli eder.Baskın erkeğin şiddetle kovaladığı balık muhtemelen kendisine rakip gördüğü erkektir.Daha yumuşak ,romantik yaklaşıp , titreme ve yan yatarak renklerini en güzel şekilde göstermeye çalıştığı balıkta muhtemelen dişidir.Bu arada Coşkun ruha sahip tropheuslar , kurlarına karşılık alamayınca dişileride kovalayacaktır.Bu davranışları akvaryumcuda gözlemleyebilmek için balıkların akvaryumcuya en az 3-5 gün önce gelmiş olması ve uyum sürecini atlatmış olmaları gerekir.Tankta ufakta olsa bir kayanın varlığı bu davranışları tetikleyecektir.Cinsiyet ayrımı bu kadar güç olduğuna göre yeni başlayacak arkadaşlara yavru balıklardan oluşan geniş bir koloni oluşturup ,balıklar büyürken yaşanabilecek kayıplar ve uygun olmayan erkek-dişi oranları ile sayıyı istenilen düzeye çekmelerini öneririm.Erkek olan yavrular renklerini daha erken göstermeye başlayacak ve daha hızlı bir gelişim göstereceklerdir.Es kaza alacağınız yetişkinlerden oluşan kolonide en büyük balık dişi çıkarsa yavru alma şansınız çok düşecektir.

Erkekler günün her dakikası çiftleşmek isterler.Bu bağlamda uygun erkek-dişi oranı yakalanamamış kolonilerde ,üreme kodisyonuna ulaşamayan dişiler hırpalanabilir ve kayıplar yaşanabilir.İdeal oran 1 erkeğe en az 4-5 dişi düşecek şekildedir.Hiçbir akvaryumcuda bu oranlarda balık bulmak mümkün olmayacaktır.Yeni doğan balıklarında genelde %40-%60 aralığında dişi oldukları düşünülürse geniş bir yavru kolonisi oluşturmanın avantajları daha iyi anlaşılacaktır.Duboisi dışındaki tropheuslarda yavruları ayırt etmek çok güç olduğundan ,sürpriz yaşamamak için tropheuslar seçkin akvaryumculardan alınmalıdır.Yavru almada tek cins tropheus beslenmesi, pH ın 8.5-9 aralığında tamponlanması ,haftalık %15-25 su değişimi,balıkları sık ama az miktarlarda beslemek…fayda sağlayacaktır.Tankın bir köşesinde yetişkin balıkların giremeyeceği darlıkta ,küçük kayalarla bir kaya öbeği oluşturmak ,dişileri yumurta almaya teşvik edebilir ve yumurta tutma kararlılığını geliştirebilir.Tropheus yumurtaları birçok balığın yumurtasından büyük olduğundan dişiler bir kerede nispeten az yavru verirler.İlk birkaç yumurta alışlarında yumurtayı tükürebilir veya yutabilirler.Deneyim kazandıkça düzenli yavru vermeye başlayacaklardır.Yaklaşık 5-20 arası yumurtayı 4 hafta kadar ağızlarında kuluçkaya yatırırlar.İlk yumurtlayışlarında 3-10 civarı yavru verebilirler.Sonrasında yumurta sayısı artsa da beklediğiniz sayılara ulaşamadığını göreceksiniz.

Tropheus duboisi,moori,sp.red,sp.black türlerinin dişileri yavrularını bıraktıktan sonra birkaç gün yavrularını korurlar.Akvaryumda duboisi en uzun ilgiyi gösteren türdür.Bu süre 1 haftayı bulabilir.Yavrulara ilk birkaç hafta artemia verilir.Sonra yavaş yavaş spirulina ağırlıklı yemlere alıştırılırlar.
__________________

Tropheus kayıplarının çoğunluğu bloat denilen ve çeşitli nedenleri olup kesin bir tedavisi olmayan bir hastalıktan kaynaklanır.Başlıca nedenleri arasında; stres,hayvansal protein ağırlıklı beslenme,hava kesesi bozuklukları ,yüksek nitrat,aşırı tuz eklenmesi,düşük pH ve oksijen,uygun erkek-dişi oranı yakalanamamış koloniler oluşturulması,akvaryum camına gelen darbeler,ışığın uzun süre açık bırakılması,kayalarla yeterince hol ve mağaralar oluşturulmaması,balığın yakalanmaya çalışılması,…sayılabilir.Yüksek oranda yağ ve hayvansal protein içeren yemlerle beslenmesi ,bağırsakların sindirim enzimlerini yeterince salgılayamaması ile birleşince bloat kaçınılmaz olur.Bağırsak çeperleri zarar görüp sindirim gerçekleşemez.Bloata yakalanan balık sindirimi kolay yemleri dahi yiyemez hale gelir.Balığın an ve an ölüme yaklaştığının görülmesi hobicilere tarifi imkansız duygular yaşatır.

Bloata yakalanan balık keyifsizleşip şişmeye başlar.Yemi ağzına alıp tükürür,ilerleyen safhalarda yeme hiç ilgi göstermez.Pulları dışa doğru kabarır ve arada yan yüzmeye başlar.Solunum hızı artar, genelde saklanmaya çalışır.Rengi soluk bir hal alır.Açık renk bir dışkısı vardır .Araştırmacılar hasta balığın farklı bir kokusu olduğu ve sürünün sağlığı ve devamı açısından sağlam balıklar tarafından hırpalanmalarına neden olduğunu düşünmektedirler.Hastalanan balık doğada koloniden ayrılmak ister ve ayrılır.Ancak akvaryumda bu mümkün olmadığından bizim müdahalemiz gerekmekte,hasta balık vakit kaybedilmeden ayrılmalıdır.Hasta balığın ağzına alıp tükürdüğü yemler ve dışkısını ağzına alıp tüküren sağlıklı balıklarında bloata yakalanabileceği düşünülmektedir.Erken teşhis bloat tedavisinde çok önemlidir.Başında tespit edilemeyen vakalarda balığı kurtarmak imkansızlaşacaktır.Bu yüzden yemleme sırasında balıkları birkaç dakika gözlemlemek gerekir.Hasta olduğu tespit edilen balıklar vakit geçirmeden tedaviye alınmalıdır.Unutulmamalıdır ki bloata yakalanan bir balığı diğerleri takip edecektir.Bu yüzden tedavinin farklı tankta uygulanmasında fayda var.Bloata sebeb olan aşırı yemleme yapılması ise ,mağnezyum sülfat (yemin % 2 si ve 2 gün) kullanılıp balık ishal edilerek bağırsaklarının temizlenmesi sağlanabilir.

Tropheusların bağırsaklarında bloata neden olan bakteriler her zaman vardır.Yukarıda sayılan sebepler bu bakterilerin sayısını arttırıp balığın hastalanmasına neden olur.Bakteriyel veya parazit kaynaklı bloat vakalarında antibiyotik kullanımı gerekmektedir.Antibiyotik tedavisi uygulanması esnasında filitrede aktif karbon var ise çıkarılmalı ve ışıklar kapalı tutulmalıdır.Sıcaklık 28-29 dereceye çıkarılıp balığın metabolizma hızı arttırılmalıdır.2 günde bir %25-30 su değişimleri ihmal edilmemelidir.Yüksek ısıda oksijen daha az çözüneceğinden tanka verilen hava miktarı mümkünse ek hava motoru ile arttırılmalıdır.Tedavi bitiminde iyi bir dip ve filitre temizliği yapılmalı,filitreye 1 haftalığına aktif karbon eklenmelidir.Tedavi sonrasında balık yem yemeye başlarsa balık kurtulur ,aksi halde tedaviye devam edilmelidir.Uzun süreli metronizadol içeren ilaçlar kullanımında balıkların iç organları zarar göreceğinden, tedavi sadece hasta balıklara uygulanmalı ve aşırı dozda ilaç kullanımından kaçınılmalıdır.Uv kullanımının bloat vakalarında etkisinin olmadığı görülmüştür.Tropheus besleyen birçok hobici balığı strese girmesin diye strese girmektedir Ben bloat tedavisinde önerilen ilaçlardan sera bactopur direct i öneririm.Diğer ilaçlara göre daha etkili olduğunu düşünüyorum.50 litreye bir tablet, akvaryumdan alınan suda eritilip balık ve bitkilere direk gelmeyecek şekilde tanka eklenir.Az miktar yeme, bu karışım emdirilerek verilebilir.Balık yemi alıp tükürse dahi faydası olacaktır.

Alınacak yere bağlı olmakla birlikte adaptasyon sürecini atlatmamış balık almak ciddi bir risktir.Balıklar seçilirken kaç gün önce geldikleri sorulmalı ,akvaryumcudan izin alınarak yemleme yapılarak balıkların yeme ilgileri gözlenmelidir.Yemleme yapmanıza izin vermeyen akvaryumculardan uzak durmanızı öneririm.Mümkünse 1 erkeğe en az 4-5 dişi düşecek oranlarda en az 8-10 bireylik bir koloni oluşturulmalıdır.Üreme olgunluğuna geç eriştiklerinden sabırsız ve tecrübeli hobicilerin yetişkin tropheusları edinmelerinden fayda var.En doğru yöntem 4-6 cm lik balıklardan bir miktar fazla alınarak aralarında kuracakları dengeyi kendilerine bırakmaktır.Tankımız 10 yetişkin tropheusa yetebilecek bir akvaryum ise 15-18 civarı yavru alınması ,büyümeleri esnasında yaşanabilecek kayıp ve fazla erkeklerin daha sonra çıkarılması gerektiği düşünülürse isabetli olacaktır.Akvaryum yeterince büyük ise birden fazla cins tropheus kolonisi bakılabilir.Ancak bu ,bir cins veya ikisinden de yavru alma şansını azaltacağından ve uygun olmayan cinsler seçildiğinde küçük bir ihtimal de olsa çarprazlanmaya sebeb olacağından önerilmemekte.Tropheuslarda çarprazlama olmayan tek tür duboisidir.Diğerlerinde zor olmakla birlikte çarprazlama mümkündür.Tropheusların yanına başka tür balık konulması önerilmemekte ve tek tür olarak bakılması gerekliliğinin altı çizilmektedir.Değişik zamanlarda botia macracanta (salyangoz artışını durdurmak adına)ve eretmodus cyanostictus (benzer özellikleri olduğundan ve dişilerin, kuluçkanın 11-12. gününde yumurtalarının yarısını erkek ile paylaştığını gözlemlemek için) tropheuslar ile besledim.Ufak problemler dışında sorunla karşılaşmadım.Bulabilirseniz özellikle eretmodus cyanostictus u tüm hobicilere öneririm.