Mbunalar
Kategorideki Diğer Makaleler
Bazı Mbuna türleri (fotograf Andy Gordon tarafından çekilmiştir)
Öncelikle dikkate alınması gereken ne tür balık beslemek istediğinizdir. Malawi çok büyük bir göl olmakla birlikte içinde çok farklı doğal ortamlar bulundurur ve gölün her çukur bölgesinde koşullara özel balıklar bulunmaktadır. Bu balıkların en ünlülerinden biri de, parlak renkleriyle Mbuna balıklarıdır.
GÖL:
Malawi gölü, Afrika'nın üçüncü, dünyanın ise dokuzuncu en büyük gölüdür. Eski adı Nyassa olan bu göl üç ülke tarafından çevrelenmiştir- Tanzanya, Mozambik ve Malawi. Uzunluğu 600km ve genişliği 70km'ye ulaşır. Bazı bölümlerinde derinliği 700 metreye varsa da ortalama derinlik 292 metre olarak kaydedilmiştir. Göl suyunun pH ortalaması 7.8-8.6 olmasına rağmen garip şekilde 4-6 arası olan GH, ve 6-8 arası olan KH değerleri suyun oldukça yumuşak olmasını sağlar. Suyun sıcaklığı yüzeyde 23-28C arası değişkenlik gösterir. Gölün büyüklüğü ve su hacminin fazla olması, suyun sabit değerlerini korumasını sağlar. Bundan dolayı gölde yaşayan balıklar bu sabit ortama alışmış ve yavruluktan ergenlik dönemine geçişte göldeki gibi sabit su değerlerini ararlar.
Malawi gölünde şimdiye kadar keşfedilmiş 600 tür cichlid vardır ve bunların çoğu sadece Malawi gölünde rastlanabilen türlerden oluşur. Malawi gölünde, açıkta dağılmış kayalar, düzlük kum alanları ve Vallisineria yatakları adı verilen birçok doğal ortam bulunur. Bizim inceleyeceğimiz balık, yerli halk tarafından "Mbuna" (kayada yaşayan) olarak adlandırılmıştır. Bu balıklar oldukça renkli ve akvaryumcularda pahalıya satılan balıklardır. Hatta bazıları oknayus balıklarının renk güzelliğine bile ulaşabilir. Mbunaların hepsi yumurtalarını ve yavrularını ağızlarında taşırlar; ta ki yavrular kendilerini koruyabilecek güce gelene kadar. Normalde oldukça agresif olan Mbunalar doğru bakım ile daha sakin bir hale getirilebilirler.
TANK:
Tankınız mümkün olan en büyük boyutlarda olmalıdır. Bunun nedeni, su değerlerini sabit tutabilmek ve akvaryum içindeki dominant balıktan kaçışları kolaylaştırmaktır. Mbuna beslenebilecek en küçük akvaryum boyutları 120*40*40 ölçülerinde olmalıdır. Bunun yanında akvaryumunuzda balık seçimini, agresif olan balıklar yerine daha uysal balıklar yönünde yapmalısınız.
FİLTRASYON:
Güçlü bir dış filtre, hem mekanik hem de biyolojik filtrasyon için en iyi yöntemdir. Kuma gömme tipi filtreler bu balıkların beslendiği akvaryumlara uygun değildir. Çünkü Mbunalar kum kazarlar ve filtrenin su döngüsünü bozabilirler. Bu balıklar yüksek kaliteli su koşullarını ararlar. Akvaryumdaki amonyak ve nitrit 0; nitrat ise 20ppm den az olmalıdır. Bunu sağlamanın en etkin yolu da düzenli su değişimleridir. Mbuna balıklarının beslendiği akvaryumda kendi türlerinden birkaç balığın daha olması, akvaryumdaki agresif hareketleri azalttığı için kullanılan filtre de normal koşullardan biraz daha güçlü olmasıdır (balık sayısı arttığı için).
AKVARYUM KUMU VE DEKOR:
Akvaryumun tabanında kullanılan kum çok derin olmamalıdır. Dipte bulunan derin kum, pislik tutabilir ve suyun kalitesinin bozulmasına sebep olur. Kum seviyesinin 1.5 cm olması idealdir ve kumun içinde mercanlar olması pH dengesinin sağlanması için gereklidir. Bazı açık deniz balıkları kendilerine yem bulabilecek düz kumluklara ihtiyaç duyarken; Mbuna balıklarının akvaryumlarında bolca kaya ve taş dekoru bulunmalıdır. Fakat açık deniz balıklarının kayalara ihtiyaçları yoktur. Eğer akvaryumunuzda taş ve kaya kullanacaksanız, sabitlenmiş ve devrilmeyecek şekilde sabitlendiklerinden emin olun. Sabitleme işini akvaryum için kullanılan reçine tutkalı kullanarak yapabilirsiniz. Bütün kayaları birbirine yapıştırdıktan sonra kumu koymadan kayaları yerleştirin akvaryuma. Böylece balıklarınız akvaryumun kumunu kazıp kumları dağıtamaz. Her türlü kaya ve taşı kullanabileceğiniz gibi, kireç taşlarının kullanılması suyunuzu korur ve suyun dengede kalmasını sağlar.
SU KİMYASI:
Mbuna balıkları, kendi ortamlarına uyum sağlamak için binlerce yıldır evrimlerini sürdürmektedirler. Akvaryum ortamında bakılan ve gerekli koşulları sağlanan Mbunalar ise kolay tolere olabilen balıklar haline gelirler. Malawi gölünün suyu Tanganyika gölüne kıyasla yumuşak olsa da yine de çeşme suyuna göre sert ve alkali koşullara sahiptir. Sert su balıklar için kritik olmasa da; alkalilik kritiktir. Olması gereken pH değeri: 7.5 ile 8.4 arasıdır.
BESLENME:
Bütün Mbunalar otçul balıklardır. Beslenme şekilleri otçul olmasına rağmen canlı yem ve dondurulmuş yemlerle desteklenmiş bir yemleme programı uygulanabilir. Doğal ortamlarında algler ve alglerin üstelerinde yaşayan küçük canlılarla beslenirler. Bu beslenme şekli “Aufwuchs” olarak adlandırılır. Bu beslenme şeklini kopya edebilmek için hafif ve bol lifli bir diet uygulanabilir. En uygun yemler arasında protein bazlı pul yemler, vejetaryen pul yemler, algler, ince dilimlenmiş salatalık, marul ve kan kurtları bulunur. Mbuna balıkları az ve sık beslenmelidirler. (günde 2 veya 3 kez)
NOT: Aşırı derecede kuru yem ile beslenme Mbuna balıklarında şişkinlik yaratır ki bu sorun balıklarınızın ölmesine neden olabilir. Fakat akvaryumunuzda fazla yem yeme kapasitesi bulunan balıklarınız olabilir. Düzensiz beslenme bu balıklarda obeziteye neden olur. Bu hastalık da balıklarınız ömrünü kısaltır.
BALIK ŞEÇMEK:
Akvaryumunuza balık seçerken dikkat etmeniz gereken bazı etkenler vardır. Akvaryumunuzda her zaman 1 erkek başına 2 veya 3, dişi balık bırakınız. Birbirleriyle benzer ya da çok yakın familyadan olan balıkları bir arada tutmayınız. Akvaryumda dengeyi sağlamak çok önemlidir. Eğer akvaryumunuzda çok az sayıda balık var ise; en büyük boyutlardaki erkek balığın bütün akvaryumda dominant olması ve diğer balıkları öldürmesi kaçınılmaz olabilir. Bunun yanında akvaryumda çok fazla balık olması da, strese bağlı bazı sorunlar doğurabilir ve balıklarınızda çok ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu iki senaryonun dışında en uygun olan koşul; akvaryumda birbirleriyle mücadele halinde olan birden fazla erkek balık olmasıdır. Fakat burada önemli olan nokta akvaryumunuzun bu balıkların kendilerini rahat hissedecek kadar büyük olmasıdır. Ulaşmak istediğiniz nokta bu olmalı. Her 1 cm uzunluğunuzdaki balığınız için ideal ayırmanız gereken alan miktarı 20cm kare’dir. Yani Tabanınız 120cmx40 cm ise 10cmlik 24 balık uygundur; Fakat bu rakamlar sadece bir yol göstericidir ve kişinin alışık olduğu akvaryum düzenine ve balığın adapte olmasına göre değişebilir. Mbuna balıklarının davranışları balıktan balığa değişebilir. Sağlıklı ve stabil bir tank kurabilmek için bazen müdahalelerde bulunabilirsiniz. Fakat ne olursa olsun, Mbuna akvaryumunda sadece bir dişi ve bir erkek asla beslenmemelidir; bu durum genellikle dişinin ölümü ile sonuçlanır.
İki erkek Melanochromis auratus rütbe için birbirleriyle kavga ederken. (fotograf Andy Gordon tarafından çekilmiştir)
Bilinen 600 farklı türden; diğerlerinden ayrılan bazı mbuna türleri:
Iodotropheus, en barışçıl mbunalardan biri.
Labeotropheus, her tankta sadece bir tane erkek bulunmalı.
Labidochromis, kendi türleri yani mbunalar arasında oldukça barışçıl.
Metriaclima, pseudotropheus’un bir türüdür.
Melanochromis, çok agresiflerdir.
Pseudotropheus, agresiflikleri türden türe değişir.
MBUNA ÜRETİMİ:
Eğer çok iyi ve stressiz akvaryum koşulları sağlanırsa; bu balıklar gayet kolay çoğalırlar. Çoğu mbuna türlerinin aşırı derecede yumurtlama özelliği vardır. Sağlıklı ve canlı renkleri olan güzel, genç mbunalar her zaman çiftleşmede istenilen partnerler olurlar. Mbuna yavruları çok kolay büyürler. Şimdi sizin aklınıza, bu kadar üreme isteği bulunan ve kolay üreyen mbunaların neden “üremesi kolay balıklar” adı altında bulunmadıkları sorusu geliyordur. Bunun nedeni, mbunaların sağlıklı olarak üremeleri için gereken ortamın yaratılmasının zorluğu ve bu balıkların başka tür balıklarla birlikte yaşamaya elverişli olmamalarıdır.
DAMIZLIK SEÇİMİ:
Balıklar kendi eşlerini kendileri seçerler. Kaliteli yavrular alabilmek için kaliteli ve iyi dengelenmiş bir üreme tankınız olması gerekir. Erkek-dişi oranı 1’e 2 veya 3 olmalıdır. Daha agresif türler için ise bu sayı 1 erkeğe 4-5 dişi olarak belirlenmiştir. Akvaryumunuzda aynı türden erkek mbunalardan asla iki tane erkek bulunmamalı; bir türün sadece bir erkek balığı bulundurulmalıdır. Üreme evresinde birbirine benzeyen balıkların eş tutması yüksek ihtimaldir. Üreme sonucu melez yavrular elde edilebilir. Fakat bu balıklar asla satılmamalı ya da akvaryumdan ayrılmamalıdır. Çünkü bu balıkları oldukları ortamdan ayırmak; yavrular ve anne-baba için kan bağının zarar görmesi olarak algılanabilir.
ÜREME DEVRESİ:
Sağlıklı ve iyi beslenmiş balık seçimi atılması gereken ilk adımdır. Erkekler her zaman döllenmeye hazır dişi arayışı içindedirler. Erkeklerin kontrollerine aldıkları küçük bölgeleri vardır ve bu bölgeye giren her dişiye bunu sertçe belli ederler. Eğer dişi yavrulamaya hazır ise, çift; vücutlarıyla bir daire oluşturur ve dişi yumurtaları bırakır. Bundan hemen sonra dişi yumurtaları ağzına alarak onları korumaya başlar.
Ağzında yumurta bulunan bir dişi.(fotograf Andy Gordon tarafından çekilmiştir.)
Bu süre boyunca dişi balık yem yemeyecektir ve doğal olarak kilo kaybı yaşayacaktır. Yavrulamaya hazırlanmış bir dişiyi ayırt etmek çok kolaydır. Bu dişiler kilo kaybeder ve boyun kısımlarında yumurta keseleri açıkça belli olur. Yumurtalar ve yavrular bu şekilde bir ay boyunca korunurlar. Dişi, yumurtaları ağzına aldıktan sonra, 2-3 gün balığın yumurtalara alışmasını bekleyin ve daha sonra dişiyi başka bir akvaryuma transfer edin.(bu akvaryumun ana akvaryum ile aynı kimyaya ve sıcaklığa sahip olması gerekir) Böylece balık tek başına kalacaktır. Bu akvaryumda basit elyaflı bir filtre yeterlidir. Ayrıca kayaları unutmamak gerekir ve tabii ki dişinin içine girip kendini güvende hissedeceği bir de mağaraya ihtiyaç vardır. Bu süreç içinde balığınıza yem vermeyin, yem verilmesi hem dişiyi hem de yumurtaları riske atmak anlamına gelir. Yavrular yeteri kadar büyüdüklerinde anneleri tarafından bırakılırlar. Bu işlemden sonra koruma süreci bitmiş demektir ve annenin eski akvaryumuna konması yavruları yem olmaktan kurtaracaktır.
Ana akvaryumda bırakılsa bile bazı yavrular kayalar ve taşların arasına saklanarak büyüyebilirler. Tıpkı resimdeki 2.5 cm uzunluğundaki Melanochromis auratus gibi.(fotograf Andy Gordon tarafından çekilmiştir.)
YAVRULARI YETİŞTİRMEK:
Yavruları beslemek oldukça kolaydır. Yavrular toz haline getirilmiş pul yem ve artemiayı rahatça tüketirler. Ayrıca yavrular, iç filtrenizin üstünde oluşabilecek algleri takip ederler ve onları da afiyetle yerler. İki hafta geçtikten sonra günlük ufak su değişimlerine başlayabilirsiniz. Ancak 5 hafta sonra günlük %20 su değişimlerine başlayabilirsiniz. Bu su değişimleri en az yemleme kadar yavrunun gelişimi için önemlidir. 10-12 haftadan sonra balıklarınız artık diğer balıklarla birlikte yaşayabilecek ya da satılabilecek büyüklüğe gelirler ki boyları yaklaşık olarak 2.5-3 cm olmuştur.
Yazar:Andy Gordon (İngiltere), ve Michelle Stuart (Ontario Kanada) Fishtanksandponds.net adresinden kendi izinleriyle alınmıştır. Çeviren: Atalay TÜGEL
